(waarschuwing, deze post gaat over mijn werk, mensenrechten en vreemdelingenbewaring).
Hier is het intussen herfstweer naar mijn normen, winter volgens de locals. Vorige maand ruilde ik de eucalyptusbomen van Melbourne een weekje voor de buzz van Kuala Lumpur. Niet als toerist maar voor mijn nieuwe baan bij de IDC (International Detention Coalition). Wij zijn dus tegen detentie, of ook vreemdelingenbewaring en Maleisië is een van de landen die heel veel vluchtelingen heeft, wel 92.000, maar er niet echt naar omkijkt. Mensen die vluchten uit Myanmar, Afghanistan of Iran komen daar vaak terecht omdat ze dan niet worden teruggestuurd en een vluchtelingenkaart van de UNHCR kunnen krijgen, maar dat biedt weinig bescherming. De overheid daar sluit mensen zonder papieren gewoon op tot de UNHCR ze in het beste geval eruit komt halen. Ook als ze een kaart hebben worden ze soms nog opgesloten. Dat komt allemaal omdat Maleisië de vluchtelingenconventie niet getekend heeft. Die wordt vandaag overigens 60 jaar, dus tijd voor een feestje. Ja die heeft al heel wat mensen beschermd, maar er zijn ook mindere kanten, zoals de opsluiting van mensen tijdens hun procedure. "Australia" is daar heel goed in. Die sluiten iedereen op tot ze precies weten wie het is, of ze asiel krijgen en of ze 25 geheime veiligheidstest hebben doorstaan. Correctie, iedereen die per boot toekomt, de echte vluchtelingen dus. Ga je met een paspoort op de vlieger en vraag je dan asiel aan dan mag je wel gewoon blijven rondlopen tijdens de procedure. Maar terug naar mijn bezoek aan Maleisië, ik was daar om kinderen te interviewen die hadden vastgezeten. Detentie of vreemdelingenbewaring is geen plaats voor kinderen hoor ik je denken. Het gebeurt nochtans elke dag. In Maleisie dikwijls in centra waar ze niet buiten mogen, niet naar school gaan en slechts te eten krijgen.
Een gewone school in KL
Terwijl ik in Kuala Lumpur was en begon te begrijpen hoe moeilijk het is om daar als NGO te werken (de helft van de informatie die de overheid zou moeten vrijgeven is onder de geheimhoudingsakt). Mensenrechtenwerk is daar wel iets anders dan pakweg op het hoofdkantoor van Amnesty in London. Je kan worden opgesloten zonder publiek proces. Net op het moment dat ik in Kuala Lumpur aan het leren was over hoe Maleisië omgaat met vluchtelingen maakte Australië een grote deal publiek met dat land. Ze gingen 800 asielzoekers die per boot waren toegekomen terugsturen naar het einde van "de rij". In de plaats zou Australië 4000 mensen extra aannemen voor hervestiging. Welke "rij" vraag je dan. Wel tijdens de Vietnam-oorlog kregen veel mensen visa na enkele maanden wachten waren in kampen in bv. Maleisië. Intussen zijn er 92.000 vluchtelingen in Maleisië en wachten mensen jaren, terwijl ze niet officieel mogen werken en hun kinderen naar geïmproviseerde schooltjes moeten gaan. Dat is dus de "rij" waar de Australiërs het over hebben. Iedereen die zijn leven waagt om met een bootje down under te varen op zoek naar een beter leven steekt dus voor. Dat is de perceptie, je moet je beurt afwachten. Wat er niet wordt bij gezegd is dat Maleisië mensen zonder papieren nog vaak met stokslagen bestraft en zelfs erkende vluchtelingen met een UNHCR kaart er dus vaak gevaar lopen, bv. Als ze illegaal werken om te overleven. Maar de boten moeten gestopt worden, want dat voelt toch teveel alsof Azië Australië binnenvalt, dus daarom deze deal met Maleisië. Er is hier al veel inkt over gevloeid en toe bekend geraakte dat er ook minderjarigen zonder ouders gingen worden teruggestuurd zei zelfs de UNHCR even het plan niet meer te steunen.
Een man uit Sri Lanka wiens huis was platgebrand omdat hij Tamil was vertelde ons in Kuala Lumpur dat hij niet naar een Westers land hoefde voor hervestiging. Geef ons gewoon de kans om te werken en hier legaal te verblijven, meer vragen we niet. Maar dat lijkt nog heel veraf. Maleisie heeft de handen vol met spanningen tussen de inheemse bevolking en de grote Chinese en Indische gemeenschappen. Op zich is dat uiteraard geen excuus, maar het maakt het moeilijker voor lokale NGOs om te werken rond rechten voor buitenlanders die hier 'toestromen'. Vreemd, want op het eerste zicht zou je denken KL is al zo multicultureel, dan kunnen er toch wel wat Afghanen, Myanmaresen of Sri Lankanen bij. Niet voor iedereen dus, en zeker niet voor de overheid die niet echt wil toegeven dat al die vluchtelingen enorm bijdragen aan de economie door hard te werken, ook al mogen ze het niet.
Wacht even, is dat niet precies wat er ook gebeurd in de VS, in Engeland of zelfs in België? Illegalen allemaal terugsturen is gewoon geen optie voor de economie. Regulariseren dan maar?
Terug naar mijn week in Kuala Lumpur. Ik had de kans om een heel aantal kinderen en jongeren te ontmoeten die ons vertelden over hun ervaringen in vreemdelingenbewaring zeg maar. Een familie kwam helemaal van Somalië en had anderhalve maand vastgezeten voor de UNHCR hen eruit haalde en hun asielaanvraag in gang zette. Die kan jaren duren. De 5 kinderen gaan naar een geimproviseerde school, opgezet door andere Somaliërs. De alleenstaande moeder krijgt wat geld van familie die nu in de VS zijn. De dollar wordt zwakker wat het moeilijker maakt om te overleven. Ze spreken intussen allemaal goed Engels willen hard studeren en ergens geraken in het leven. Somalië daar kan je niets gaan doen, behalve piraat worden, het is arm en heel gevaarlijk. Ik mag de naam niet noemen, maar de 16-jarige zoon maakte een sterke indruk op mij. De periode in opsluiting was zwaar, ze mochten niet buiten, kregen weinig eten, geen pen of papier en zagen hoe anderen stokslagen kregen. Toch was hij ergens positief en hij zei, iedereen die dit meemaakt moet gewoon zoveel mogelijk spreken met de andere mannen. Iedereen heeft een verhaal en komt ergens anders vandaan. "Just try and have a good experience anyway". Ik kon niet anders dan denken hoe volwassen dat was voor een jongen in de puberteit. Sommige mensen groeien zoveel sneller op dan wat wij gewend zijn.
Ergens smaakte het wel wrang. Ik kende KL al als tourist en genoot nog wel evenveel van noedelsoepjes en voetmassages, maar ik kon niet meer naast een werkelijkheid kijken die minder aangenaam is. Je ras telt er en wel op een rare manier. Als je inheems bent, dan ben je de facto moslim en mag je niet drinken, naar de hoeren gaan enz. Niet dat dat een recht is om te promoten maar de Chinese of Indische inwoners worden op dat vlak gerust gelaten. De 92.000 vluchtelingen hebben helemaal geen status, die proberen gewoon onder de radar te blijven van de overheid en van RELA, een soort burgerwacht die me wat deed denken aan Mussolini's knokploegen. Zij draaien er hun hand niet voor om om vluchtelingen op te pikken, hun vluchtelingenkaart van UNHCR weg te gooien en ze bij de overheid af te leveren voor opsluiting. Zelfs in toeristische wijken klopt niet alles als je iets verder kijkt. Mijn hotel zag er best ok uit, tot ik op de eerste verdieping het stoombad wilde gebruiken en ik eerst moest zeggen of ik een "lady" wilde of niet. Prostitutie is zo openlijk, wat niet wil zeggen dat het elders niet bestaat, maar het zet wel aan tot denken. Maar wat kan je doen aan de financiële uitbuiting van jonge vrouwen, gedreven door de vraag van mannelijke lust? Ik heb dan maar een feedbackformuliertje ingevuld in het hotel en duidelijk gemaakt dat ik het ongehoord vond dat het hotel op de website een stoombad aanprijst dat dan een bordeel blijkt te zijn, ook al is dat op zich uiteraard goed gezien.
Op het einde van de week waren we te gast in een schooltje van vluchtelingen uit Myanmar. Twee jongens die door het leger gebruikt werden als dragers waren naar de grens met Maleisië gevlucht waar ze 6 maand in de bouw werkten tot immigratie hen oppakte en opsloot. UNHCR kwam pas meer dan een maand later langs en kreeg hen vrij als "person of concern". Ze spraken weinig, hun gezicht was hard, gewoon om alle emotie en hoop te verbergen. Pas op het einde van het gesprek kwam er een glimlach tevoorschijn als ik hen feliciteerde met hun motivatie om te studeren. De ene wilde leraar worden en de andere na wat over en weer vertaal eigenlijk ook. Jongens met dromen, met wat geluk komen ze terecht in een land waar ze eraan kunnen werken.
In oktober ga ik terug om met collega's en lidorganisaties in Maleisië aan een strategie te werken om kinderen en familie buiten de opsluitingscentra te houden. Maar eerst in juni een grote reis naar het oude continent voor de ngo consultaties van de UNHCR. Veel weg van de familie, maar gelukkig gaan we eind juli allemaal samen naar Alice Springs, het midden van Australië. Dat ligt vijf uur rijden van Ayers rock, een heiligdom van de aboriginals.
Groeten,
Jeroen
